Máy Tính Cũ Dùng Làm Gì ? | Tận Dụng Máy Tính Cũ – 6 Cách Biến Thiết Bị Cũ Thành Công Cụ Hữu Ích

Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, nhiều người có thói quen thay máy tính sau vài năm sử dụng. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng, máy tính cũ vẫn có thể trở nên vô cùng hữu ích nếu biết cách tận dụng đúng cách. Việc tái sử dụng máy tính cũ không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn góp phần bảo vệ môi trường. Dưới đây là những cách tận dụng máy tính cũ thông minh mà chị không nên bỏ qua.

1. Biến Máy Tính Cũ Thành Thiết Bị Lưu Trữ Dữ Liệu (NAS)

Một trong những cách tận dụng máy tính cũ hiệu quả nhất hiện nay là biến nó thành một thiết bị lưu trữ dữ liệu mạng (NAS – Network Attached Storage). Đây là giải pháp cực kỳ tiết kiệm, đặc biệt phù hợp với cá nhân, hộ gia đình hoặc văn phòng nhỏ có nhu cầu sao lưu và truy xuất dữ liệu mọi lúc, mọi nơi.

a) NAS là gì?

NAS là một thiết bị lưu trữ được kết nối với mạng nội bộ, cho phép nhiều người dùng truy cập dữ liệu như: hình ảnh, video, tài liệu,… từ bất kỳ thiết bị nào như laptop, điện thoại, máy tính bảng,… chỉ cần có kết nối internet hoặc mạng nội bộ. Việc tự tạo NAS từ máy tính cũ sẽ giúp chị tiết kiệm hàng triệu đồng so với việc mua các thiết bị NAS chuyên dụng.

Ưu điểm khi dùng máy tính cũ làm NAS

• Tiết kiệm chi phí: Không cần đầu tư NAS đắt tiền.

• Tùy chỉnh linh hoạt: Cài đặt và cấu hình theo nhu cầu cá nhân.

• Quản lý tập trung: Tất cả dữ liệu quan trọng được lưu trữ tại một nơi, dễ dàng sao lưu, phục hồi.

• Truy cập mọi nơi: Chị có thể mở file từ điện thoại hoặc máy tính khác trong nhà – thậm chí từ xa nếu cài đặt thêm.

• Tái sử dụng thiết bị cũ: Giảm rác thải điện tử, thân thiện với môi trường.

b) Cách cài đặt NAS từ máy tính cũ

Yêu cầu phần cứng tối thiểu:

• Máy tính cũ vẫn còn hoạt động được (RAM từ 2GB trở lên là lý tưởng)

• Ổ cứng dung lượng tùy nhu cầu lưu trữ (có thể gắn thêm ổ cứng rời)

• Cổng mạng LAN hoặc WiFi ổn định

Bước 1: Cài đặt hệ điều hành NAS

Chị có thể chọn một trong các hệ điều hành miễn phí sau:

• TrueNAS (trước đây là FreeNAS) – giao diện trực quan, hỗ trợ nhiều tính năng cao cấp.

• OpenMediaVault – nhẹ, dễ cài đặt, rất phù hợp với người mới bắt đầu.

Tải hệ điều hành về từ trang chính thức → ghi ra USB → boot vào máy tính cũ → cài đặt như cài Windows.

Bước 2: Thiết lập mạng và phân quyền

• Kết nối NAS vào mạng LAN nội bộ (cắm dây trực tiếp để ổn định).

• Tạo tài khoản người dùng, phân quyền truy cập thư mục.

• Thiết lập chia sẻ dữ liệu qua SMB (Windows), NFS (Linux), FTP hoặc WebDAV tùy nhu cầu.

Bước 3: Truy cập từ thiết bị khác

Từ bất kỳ máy tính hoặc điện thoại nào, chị có thể:

• Gõ địa chỉ IP nội bộ của NAS để truy cập trực tiếp

• Hoặc dùng phần mềm hỗ trợ như FileZilla, Nextcloud, hoặc ứng dụng quản lý file từ điện thoại Android/iOS

c) Ứng dụng thực tế của NAS tự dựng

• Lưu trữ ảnh và video gia đình

• Tạo kho phim nội bộ để xem trên TV, điện thoại

• Chia sẻ tài liệu làm việc giữa các thành viên trong nhóm

• Backup dữ liệu định kỳ cho laptop, PC khác trong nhà

• Thiết lập tự động mã hóa và sao lưu lên cloud (nếu cần)

d) Một số lưu ý khi biến máy tính cũ thành NAS

• Nên dùng ổ cứng chất lượng, không quá cũ để tránh mất dữ liệu.

• Lắp thêm quạt nếu máy nóng khi hoạt động lâu.

• Cập nhật phần mềm thường xuyên để đảm bảo bảo mật.

• Nếu dùng qua internet, nên thiết lập bảo mật tốt (tường lửa, tài khoản, mật khẩu mạnh,…).

2. Cài Đặt Hệ Điều Hành Nhẹ – “Hồi Sinh” Máy Cấu Hình Thấp

Một trong những nguyên nhân khiến máy tính cũ hoạt động chậm, lag, treo máy là do hệ điều hành nặng như Windows 10 hoặc Windows 11 không còn phù hợp với cấu hình cũ kỹ. Tuy nhiên, bạn hoàn toàn có thể “hồi sinh” chiếc máy ấy bằng cách cài đặt các hệ điều hành nhẹ, tối ưu cho máy tính yếu – giúp máy chạy mượt hơn, ổn định hơn và sẵn sàng phục vụ nhu cầu học tập, làm việc cơ bản.

a) Hệ điều hành nhẹ là gì?

Hệ điều hành nhẹ là những hệ điều hành được thiết kế để tiêu tốn ít tài nguyên phần cứng như CPU, RAM, dung lượng ổ cứng,… Những hệ điều hành này thường dựa trên nền tảng Linux – miễn phí, mã nguồn mở, độ ổn định cao và bảo mật tốt.

b) Top hệ điều hành nhẹ nên cài cho máy tính cũ

🔹 Lubuntu

• Giao diện gọn nhẹ, dễ làm quen với người từng dùng Windows.

• Yêu cầu tối thiểu: 1GB RAM, CPU 1GHz

• Phù hợp cho lướt web, gõ văn bản, xem video

👉 Trang chủ: https://lubuntu.me/

🔹 Linux Mint XFCE

• Mượt mà, nhẹ nhưng vẫn đủ tính năng cho người dùng phổ thông

• Rất thân thiện với người mới từ Windows chuyển sang

• Hỗ trợ đầy đủ phần mềm văn phòng, trình duyệt, media player

👉 Trang chủ: https://linuxmint.com/

🔹 Zorin OS Lite

• Giao diện giống Windows 7 nên dễ sử dụng

• Dung lượng nhẹ, tối ưu cho máy tính có RAM từ 2GB

• Có phiên bản miễn phí và bản trả phí (Pro)

👉 Trang chủ: https://zorin.com/os/

c) Hướng dẫn cài đặt hệ điều hành nhẹ

Chuẩn bị:

• Một USB từ 4GB trở lên

• Phần mềm tạo USB boot: Rufus (Windows) hoặc balenaEtcher

• Tải file ISO của hệ điều hành (Lubuntu, Mint, Zorin…)

Các bước thực hiện:

1. Tạo USB boot:

   • Cắm USB vào máy tính đang dùng.

   • Mở Rufus, chọn file ISO → Chọn USB → Nhấn “Start” để tạo USB boot.

2. Khởi động máy tính cũ từ USB:

   • Cắm USB vào máy tính cũ.

   • Khởi động và nhấn phím boot (thường là F2, F12, DEL, hoặc ESC) → Chọn khởi động từ USB.

3. Cài đặt hệ điều hành:

   • Giao diện cài đặt hiện ra → Chọn “Install” hoặc “Try before install” để trải nghiệm trước.

   • Làm theo hướng dẫn trên màn hình → Phân vùng ổ cứng (nếu cần) → Cài đặt hoàn tất → Khởi động lại.

c) Máy tính cũ có thể làm được gì sau khi cài hệ điều hành nhẹ?

• Soạn thảo văn bản, học tập, làm việc online

• Lướt web, xem YouTube, tra cứu tài liệu

• Vẽ, chỉnh sửa ảnh nhẹ, học tin học văn phòng

• Dạy học cho trẻ nhỏ tại nhà

• Đọc sách, làm bài tập trực tuyến, tra cứu từ điển

d) Một số lưu ý:

• Dữ liệu cũ sẽ mất nếu cài đè hệ điều hành → nhớ sao lưu trước.

• Linux hoạt động khác Windows → cần thời gian làm quen.

• Có thể cài thêm phần mềm qua “Software Manager” – dễ như cài app trên điện thoại.

3. Biến Thành Máy Chơi Game Cổ Điển

Chiếc máy tính cũ của chị tưởng chừng như đã “về hưu”, nhưng thật ra lại có thể biến thành một cỗ máy chơi game cổ điển cực kỳ thú vị. Không cần cấu hình mạnh, không cần card đồ họa rời, chỉ cần một chút cài đặt là chị đã có thể chơi lại những tựa game tuổi thơ như Mario, Contra, Street Fighter, Pokémon, hoặc cả loạt game từ PlayStation, Game Boy, SEGA,… ngay trên máy tính cũ của mình.

a) Tại sao nên biến máy tính cũ thành máy chơi game retro?

• Không yêu cầu cấu hình cao – chạy mượt trên cả máy tính đời cũ RAM 2GB.

• Kho game cực kỳ phong phú – hàng chục nghìn tựa game từ NES, SNES, GBA, PS1…

• Cảm giác hoài niệm tuổi thơ – đặc biệt thích hợp cho những ai yêu game 8-bit, 16-bit.

• Chơi cùng gia đình – kết nối tay cầm chơi game để cùng con trẻ trải nghiệm những game xưa mà bố mẹ từng chơi.

b) Hệ thống giả lập là gì?

Giả lập (Emulator) là phần mềm giúp máy tính mô phỏng lại hệ máy chơi game cổ điển. Bạn có thể tải về và chơi các tựa game cổ từ nhiều hệ máy khác nhau. Những game này có định dạng gọi là ROM.

c) Một số phần mềm giả lập nổi bật

d) Cách biến máy tính cũ thành máy chơi game cổ:

Bước 1: Cài phần mềm giả lập

• Truy cập trang chính thức của giả lập → Tải bản phù hợp cho Windows/Linux.

• Cài đặt và mở ứng dụng.

Bước 2: Tìm và tải ROM game

• Tìm các ROM game từ các trang chia sẻ uy tín (có nhiều trang miễn phí, hợp pháp).

• Ví dụ: “Pokemon Fire Red ROM”, “Mario NES ROM”…

⚠️ Lưu ý: Chỉ nên tải ROM từ nguồn đáng tin cậy và hợp pháp.

Bước 3: Kết nối tay cầm (tùy chọn)

• Tay cầm chơi game dạng USB có thể cắm vào máy dễ dàng.

• Các giả lập đều hỗ trợ cấu hình phím bấm theo ý thích.

Bước 4: Tận hưởng trò chơi!

• Chọn ROM → Mở bằng giả lập → Vào game và bắt đầu chơi.

e) Gợi ý thêm: Biến máy thành Retro Gaming Station bằng RetroArch

• RetroArch là phần mềm giả lập “tất cả trong một” – tích hợp nhiều hệ máy vào một nền tảng.

• Giao diện đẹp, hỗ trợ tay cầm, save/load game nhanh chóng.

• Hoạt động cực kỳ mượt mà trên máy tính cũ.

👉 Tải RetroArch tại: https://www.retroarch.com/

4. Dùng Làm Máy Học Tập Cho Trẻ Nhỏ

Nếu bạn có con nhỏ đang học tiểu học hoặc mẫu giáo, việc tận dụng máy tính cũ làm máy học tập riêng cho con là một lựa chọn rất thông minh và tiết kiệm. Chỉ cần cài đặt một vài phần mềm học tập nhẹ, miễn phí là bạn đã có thể tạo ra một môi trường học tập sinh động, an toàn và bổ ích ngay tại nhà.

Gợi ý phần mềm học tập phù hợp cho trẻ

• Tux Typing – Game gõ phím học tiếng Anh cơ bản, giúp trẻ luyện phản xạ bàn phím.

• GCompris – Bộ phần mềm giáo dục đa năng dành cho trẻ từ 2–10 tuổi, bao gồm toán học, logic, nhận biết màu sắc, âm nhạc,…

• Tux Math – Game học toán vui nhộn, giúp rèn luyện kỹ năng cộng, trừ, nhân chia.

• Tux Paint – Phần mềm vẽ tranh với giao diện thân thiện, nhiều công cụ sáng tạo cho trẻ thể hiện trí tưởng tượng.

Lợi ích khi dùng máy tính cũ làm công cụ học tập

• Giúp trẻ làm quen với công nghệ từ sớm

• Phát triển tư duy logic, khả năng sử dụng chuột và bàn phím

• Tạo không gian học tập riêng giúp trẻ tập trung hơn

• Tiết kiệm chi phí mua thiết bị mới

Ngoài ra, bạn có thể giới hạn phần mềm, chỉ cài những chương trình cần thiết để đảm bảo an toàn cho trẻ khi sử dụng máy tính.

5. Tận Dụng Màn Hình Hoặc Linh Kiện Cũ

Nếu máy tính cũ của bạn không còn hoạt động tốt nữa hoặc đã hỏng bo mạch chủ, vẫn có rất nhiều bộ phận trong đó có thể tái sử dụng hiệu quả. Thay vì bỏ đi, bạn hoàn toàn có thể tận dụng các linh kiện như màn hình, ổ cứng, RAM, bàn phím, chuột,… cho nhiều mục đích khác nhau. Vừa tiết kiệm chi phí, vừa giảm rác thải điện tử ra môi trường.

a) Biến màn hình cũ thành màn phụ hoặc màn hình trình chiếu

• Nếu màn hình còn hoạt động, tôi có thể dùng làm màn hình phụ cho laptop hoặc PC đang dùng. Điều này giúp mở rộng không gian làm việc, học tập.

• Với một số bộ chuyển đổi HDMI/VGA rẻ tiền, màn hình cũ còn có thể biến thành màn hình trình chiếu, camera giám sát, hoặc gắn vào máy Raspberry Pi để làm thiết bị hiển thị riêng biệt.

👉 Mẹo nhỏ: Mua card chuyển đổi giá rẻ (dưới 200k) để kết nối màn hình cũ với các thiết bị mới.

b) Tái sử dụng ổ cứng cũ thành ổ lưu trữ ngoài

• Bạn có thể tháo ổ cứng HDD hoặc SSD từ máy cũ, gắn vào box ổ cứng rời (giá từ 100–200k) là có ngay một chiếc ổ lưu trữ di động.

• Ổ cứng này có thể dùng để backup dữ liệu, lưu phim, tài liệu học tập hoặc chia sẻ dữ liệu trong gia đình.

👉 Lưu ý: Kiểm tra chuẩn kết nối của ổ cứng (SATA hay IDE) trước khi mua box.

c) Tận dụng RAM, bàn phím, chuột, nguồn,…

• RAM cũ có thể được dùng nâng cấp cho máy khác cùng chuẩn (DDR3, DDR4…).

• Chuột, bàn phím, loa vi tính… vẫn dùng tốt có thể tái sử dụng cho máy mới hoặc làm thiết bị phụ cho trẻ học tập.

• Nguồn máy tính (PSU) còn tốt có thể được tận dụng để test linh kiện, hoặc dùng cho các dự án điện tử DIY.

d) Tận dụng linh kiện cũ để bán hoặc trao đổi

• Nếu bạn không dùng nữa, có thể rao bán linh kiện cũ trên các nhóm công nghệ, hội thanh lý, hoặc cửa hàng sửa chữa máy tính.

• Có những người đam mê “độ chế”, hoặc sinh viên công nghệ sẽ rất cần những bộ phận như vỏ case, RAM cũ, quạt tản nhiệt,…

6. Những Lưu Ý Khi Tận Dụng Máy Tính Cũ

Lau bụi, vệ sinh quạt, khe tản nhiệt để giúp máy không bị nóng.

Có thể thay keo tản nhiệt nếu máy đã sử dụng trên 2 năm.

• Nếu máy từng chứa dữ liệu cá nhân, nên xóa sạch, format ổ cứng trước khi dùng lại hoặc tặng người khác.

• Cài đặt phần mềm diệt virus nhẹ và miễn phí như Microsoft Defender, Avast Free Antivirus.

• Đối với trẻ em sử dụng, nên thiết lập tài khoản riêng và hạn chế truy cập các trang web không phù hợp.

• Giữ cho khu vực đặt máy thông thoáng, tránh để gần nguồn nhiệt hay nước.

• Tận dụng máy tính cũ là một cách tiết kiệm và sáng tạo, nhưng để việc sử dụng đạt hiệu quả tối đa, bạn cần lưu ý một số điểm quan trọng. Việc kiểm tra kỹ tình trạng phần cứng, cài đặt đúng phần mềm và đảm bảo an toàn khi sử dụng sẽ giúp bạn tối ưu hóa hiệu suất, kéo dài tuổi thọ thiết bị và tránh những rủi ro không đáng có.

a) Kiểm tra tình trạng phần cứng trước khi sử dụng

• Ổ cứng: Kiểm tra bằng phần mềm như CrystalDiskInfo để biết ổ còn tốt hay đã lỗi.

• RAM: Dùng MemTest86 hoặc phần mềm kiểm tra bộ nhớ để phát hiện lỗi RAM.

• Nguồn điện và bo mạch: Quan sát có dấu hiệu phồng, cháy nổ hay không.

• Quạt tản nhiệt: Đảm bảo còn hoạt động tốt để tránh máy quá nhiệt.

👉 Nếu cần, nên thay thế linh kiện đã cũ hoặc lỗi để tránh ảnh hưởng đến thiết bị khác.

b) Cài đặt hệ điều hành và phần mềm phù hợp

• Với máy cấu hình thấp, nên cài các hệ điều hành nhẹ như Linux Mint, Zorin OS, Lubuntu hoặc Windows 10 Lite.

• Chỉ nên cài các phần mềm thật sự cần thiết để máy chạy mượt hơn.

• Tắt các hiệu ứng, dịch vụ nền không cần thiết để giảm gánh nặng cho hệ thống.

c) Đảm bảo an toàn dữ liệu và bảo mật

• Nếu máy từng chứa dữ liệu cá nhân, nên xóa sạch, format ổ cứng trước khi dùng lại hoặc tặng người khác.

• Cài đặt phần mềm diệt virus nhẹ và miễn phí như Microsoft Defender, Avast Free Antivirus.

• Đối với trẻ em sử dụng, nên thiết lập tài khoản riêng và hạn chế truy cập các trang web không phù hợp.

d) Dọn dẹp và vệ sinh máy định kỳ

• Lau bụi, vệ sinh quạt, khe tản nhiệt để giúp máy không bị nóng.

• Có thể thay keo tản nhiệt nếu máy đã sử dụng trên 2 năm.

• Giữ cho khu vực đặt máy thông thoáng, tránh để gần nguồn nhiệt hay nước.

7. Dịch vụ vệ sinh máy tính – NIDTECH

• ✅ Vệ sinh laptop, PC kỹ lưỡng: tháo máy, xịt bụi, thay keo tản nhiệt

• ✅ Kiểm tra tình trạng linh kiện, tư vấn sử dụng lại hoặc nâng cấp

• ✅ Bảo trì toàn diện giúp máy hoạt động mát, mượt và bền hơn

Kết Luận

Việc tận dụng máy tính cũ là một giải pháp thông minh và thân thiện với môi trường. Với một chút thời gian và công sức, chị hoàn toàn có thể biến chiếc máy tính cũ kỹ thành một thiết bị hữu ích cho bản thân hoặc gia đình. Thay vì vứt bỏ, hãy cho chiếc máy ấy một cơ hội “sống lại”!